ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Ι'

ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Ι'

Συνήθως ο ενθουσιασμός αποκρύπτει πολλά από τα προβλήματα, δημιουργώντας μαύρες τρύπες και κερκόπορτες. Στην περίπτωσή μας είναι ο πολιτικός ενθουσιασμός που επικρατεί στις μάζες σε περιόδους προσδοκιών μετασχηματισμών και αλλαγών από καινούριες εξουσίες. Ο ενθουσιασμός αγνών ανθρώπων - γιατί οι πονηροί ατομικιστές τυχοδιώκτες έχουν άλλα προτάγματα, δικά τους, ατομικά: γι' αυτούς, το ζήτημα της εξουσίας είναι η κυριαρχία και η κοινωνική διαμαρτυρία (όπου φροντίζουν να εντάσσονται αρχικά) αποτελεί μέσον ανέλιξης - η επιβολή κάποιων από τους πρώην διαμαρτυρόμενων αποτελεί εντέλει μια μεταμόρφωση του μόνιμου στάτους των ατομικισμών τους και τίποτα το διαφορετικό.

Η πολιτική ψυχολογία φλερτάρει (ειδικά όταν μαζικοποιείται) αιωνίως με την ηλιθιότητα• σε εποχές κρίσεων ακόμα πιο πολύ. Η ταξική συνείδηση έχει εχθρό τον ατομικισμό (ατομικά συμφέροντα) κι επέκεινα τον λόγο έχουν: οι επιβιωτικοί οσφυοκάμπτες και οι άξεστοι. Η εξαθλίωση των ιδεών κάνει πιο εύκολα αποδεκτή τη δικτατορία, απομακρύνει τους αγνούς απ' τη συμμετοχή, δικαίως τους κάνει καχύποπτους, αφήνοντας τον ζωτικό χώρο σ' εκείνους που δεν πρέπει, σ' αυτούς που λειτουργούν ατομικά με πρακτικές: γκάγκστερ ή Χατζατζάρη. Η άρνηση της ενεργού συμμετοχής, η αντίθεση σ' όσους το το ελάττωμα της κριτικής κι η υπεράσπιση της αναθέσεως στον αρχηγό (από κάποιους), φέραν κατά καιρούς στην εξουσία βάρβαρα καθεστώτα και η διαφοροποίηση με βάση την ισχύ (την υπάρχουσα ή την επιθυμητή) λειτούργησε τότε σαν ένα κοινωνικό μαστίγιο με θύματα τους αδυνάμους - μέσα στους αδυνάμους οφείλουμε να εντάσσουμε και τους φιλότιμους διότι, είναι δοτικοί εκ φύσεως και τους παίρνει το ποτάμι.

Όμως, αναπτυγμένη είναι μία κοινωνία η οποίας έχει το θάρρος να κοιτά στα μάτια τους αδύναμους και να τους έλκει προς τα πάνω. Διότι, δεν υπάρχουν ξερές και μόνες τους οι κοινωνίες - υπάρχουν και τα περιβάλλοντα αυτών• και οι ποιότητα του περιβάλλοντος που αντιστοιχεί σε κάθε κοινωνία την χαρακτηρίζει. Δηλαδή: το ότι ζούμε σαν άτομα δεν μας εξασφαλίζει την ευτυχία εάν δεν αναπτύσσεται αντιστοίχως και το περιβάλλον εντός του οποίου είμαστε ενταγμένοι• διαφορετικά, έχουμε να κάνουμε με πολυτελείς πύργους και γύρω απ' αυτούς: αίματα, περιττώματα και λάσπες.

Κάθε διαχωρισμός είναι εχθρός των ελευθεριών. Βεβαίως το ότι είμαστε διαφορετικοί δημιουργεί φυσικούς διαχωρισμούς, τα όρια των οποίων ρυθμίζουν τις ποιότητές μας: Ο καθορισμός των υποχρεώσεών μας και ο έλεγχος είναι δυο κρίσιμες ενέργειες  που αφορούν το μέλλον των κοινωνιών μας. Το ότι ο καθορισμός αυτός γίνεται από τα πάνω είναι ζωτικής σημασίας και είναι επικίνδυνο όταν επιλέγονται ηγέτες (κι ευρύτερα πολιτικοί λειτουργοί) ύποπτοι - έτσι, ζωτικής σημασίας είναι οι επιλογές ηγετών που κάνουμε και  είναι επίσης ζωτικής σημασίας οι θέσεις τις οποίες παίρνουμε μαζί τους ή απέναντί τους: Καθήκον, θυσία και υπακοή είναι έννοιες σχετικές, άμεσα εξαρτημένες απ' τα αποτελέσματα των πρακτικών εφαρμογών. 

Εντέλει, οι κοινωνίες επιλέγουν, οι κοινωνίες αναπτύσσονται, οι κοινωνίες μαραζώνουν, οι κοινωνίες προσκυνούν κι ανέχονται: ανέχονται ηγέτες και πρακτικές που τους επιβάλλονται, ανέχονται άξεστους ηγέτες. Ηγέτες οι οποίοι από κάπου έρχονται και κάπου πάνε, συμπαρασύροντας και μας στην κόλαση ή στον παράδεισο των επιθυμιών τους. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνεται διαχωρισμός του όποιου μπροστάρη από την ύπαρξη (ή την ανάγκη ύπαρξης) μπροστάρη. Γιατί και οι μπροστάρηδες ελέγχονται (πρέπει να ελέγχονται)• ο τελικός τους έλεγχος γίνεται απ' την ιστορία - καλούμαστε λοιπόν να προλαβαίνουμε την ιστορία, να προλαβαίνουμε τις κακές στιγμές αυτής. Πώς;- Μα επιλέγοντας. Επιλέγοντας με ποιους... Επιλέγοντας σε ποιους θα δίνουμε το δικαίωμα της αφαιρέσεως - κρατώντας όμως το δικαίωμα να τους αφαιρούμε από τη σκηνή, όντας αποφασιστικοί και όχι εύκαμπτοι: η ευκαμψία προϋποθέτει μη συνείδηση - όπως κι ο ατομικισμός.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Θ'

Περί φασισμού Θ'

Κοινές θέσεις σε ότι αφορά γιορτές και παρελάσεις δεξιών και (υποθετικά) αριστερών δομών, ξεγυμνώνουν τις δεύτερες και δείχνουν τον  ουσιαστικό τους (και των δύο) σκοπό: την απολυταρχία. Επειδή δε, ο εθισμός στην αποδοχή της απολυταρχίας πετυχαίνεται πιο εύκολα στη ζωή νωρίς, στόχοι γίνονται τα παιδιά και: μαθητικές παρελάσεις, γυμναστικές επιδείξεις, λοιπές συμμετοχικές γιορτές (προκάτ) γίνονται μέσα εξοικείωσης με τον κόσμο των στολών και με την ομοιομορφία• στην πραγματικότητα μιλάμε για την εξοικείωση με την ομοιομορφία στις ιδέες: στη μία ιδέα δηλαδή, εκείνη που προκρίνει ο ηγέτης, το κόμμα, το έθνος - διαλέγετε και παίρνετε...

Ομοιομορφία. Σαν να λέμε: αλλοτρίωση με μέσον την αποδοχή της μίας και μόνης λύσης• επέκεινα η ντροπή και η αδυναμία (στην πραγματικότητα ο φόβος και το δέος) του να σταθεί απέναντι σε ένα status quo τρελό, κάθε σκεπτόμενου ανθρώπου, του να σταθεί απέναντι σε ένα status quo το οποίο συντηρείται κι επεκτείνεται με τρόπο εσωτερικά αειφόρο.

Η φιλομάθεια ενός παιδιού (σ' αυτή την περίπτωση) είναι εχθρός• καθόλου τυχαίος ο σημερινός εξοστρακισμός από κάποιους της αριστείας. Έχουμε δηλαδή να κάνουμε με στατικότητες που για να επιβληθούν, μοιραία φτάνουν στην χρήση του φόβου. Φόβος, αυτοματισμοί αξιολογήσεως ιδεών απ' το κοινό και αυτοματοποιημένες αποδοχές ως αυθεντίες των λόγων και των πράξεων της απολυταρχικής ηγεσίας, συνιστούν αυτόματη υπακοή κι αιτιολόγηση των πάντων. Τότε, ο άνθρωπος - οπαδός είν' εν ζωή, και ο λαϊκισμός  γίνεται το αόρατο μαστίγιο το οποίο και καθοδηγεί τις μάζες. Στα παραπάνω ακουμπάει ο ολοκληρωτισμός, ο τρόπος, δηλαδή, διαχειρίσεως κι επιβολής των άνω στις μάζες, ψυχολογικά – αλλοτριωτικά.

Σημαντικότατος δε αλλοτριωτικός παράγοντας είναι και η α - πολιτικοποίηση των μαζών. Όπου α - πολιτικοποίηση και ο αφανισμός της κριτικής, κι επέκεινα και ο αφανισμός της σκέψης (και βέβαια δεν είναι επ ουδενί πολιτικοποίηση οι εντάξεις σε κοπάδια, για να καταλαβαινόμαστε)• και η απογοήτευση να είν' το βήμα που ακολουθεί και θλίβει και συνθλίβει, ειδικά δε, κάθε που η απογοήτευση έχει ως μήτρα της μία μεγάλη πίστη• ο αποπροσανατολισμός γίνεται πολύ εύκολα κι η λογική των αντιφάσεων στεριώνει στις ψυχές των πλανεμένων. Ίσως αυτό είν' ένα είδος τιμωρίας των εχόντων το πρόταγμα της πολιτικής• απλώνεται όμως σε όλους διότι, όταν η πλάνη διαδέχεται την απογοήτευση, γεννιέται το επόμενο καθεστώς χειρότερο του προηγουμένου.

Είναι θέμα παίδευσης των μαζών; Η υιοθέτηση αυτής της θέσεως εμπεριέχει  τον κίνδυνο ενός ακόμα αποπροσανατολισμού, καθώς υπάρχει και η ανασφάλεια, και η αδυναμία των απλών ανθρώπων να σηκώνουν βάρη υπερβολικά ή και το να καταλαβαίνουν το τι βρίσκεται πίσ' από κάθε μάσκα.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Η'

(Περί φασισμού Η')

Η επίδραση του αγνώστου στην ψυχική ισορροπία των ανθρώπων (φόβος του θανάτου κτλ) είν' μια πραγματικότητα  -  επέκεινα επηρεάζονται και οι μάζες με  τις τεράστιες δυνάμεις τις οποίες κουβαλούν:   Δυνάμεις οι οποίες παράγονται από τις ίδιες τις μάζες (μαζική ψυχολογία).
Και οι θρησκείες αποτελούν ελεγκτικές και περιοριστικές μορφές αυτών των δυνάμεων. Ηθική πίεση, δοξασίες και φαντασία συμπλέκονται και δημιουργούν τις απαιτούμενες αναστολές. Η αποτυχία των φιλοσόφων να επανατοποθετήσουν το πνεύμα στη φιλοσοφία σήμανε και την εκμετάλλευση αυτού (του πνεύματος), ως πιεστικού παράγοντα από τους άνω και έτσι η δημιουργία της έννοιας και της δομής της θρησκείας (της όποιας εντέλει θρησκείας) έγινε το μέσον.
Η δημιουργία από τον Μωυσή της πρώτης μονοθεϊστικής θρησκείας έθεσε αυτομάτως στο περιθώριο την ελευθεριότητα του πολυθεϊσμού. Έκτοτε οι θρησκείες ξέφυγαν από την παιδευτικότητα των μύθων, εγκολπώνοντας ηθικές, για να μπορούν να λειτουργούν και για να παρεμβαίνουν  -  άλλες ηθικές πιο φιλελεύθερες και άλλες πιο αυταρχικές.
Έτσι το κράτος - εξουσία και η αντίστοιχη θρησκεία δέθηκαν και περπάτησαν μαζί  -  κι αυτό ήταν ίσως το μεγαλύτερο θαύμα που έχει κάνει άγιος  -  ο κατοπινός άγιος και μέγας Κωνσταντίνος, ο ιδιοφυής (τότε) συν - αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ο οποίος προωθώντας (έστω και υπογείως) τον Χριστιανισμό, συνέδεσε την ισχύ της εξουσίας του με μια θρησκεία μονοθεϊστική κι ένα θεό μοναδικό  -  πανίσχυρο, στην πραγματικότητα, δεσμεύοντας μ' αυτό τον τρόπο τους υπηκόους ψυχολογικά. Στο απώτατο τους (ολοκληρωτικό) όριο οι ιδεολογίες θρησκειο - ποιούνται, ανταγωνιζόμενες  direct τις ίδιες τις θρησκείες  -  εδώ, πολλές φορές, έχουμε να κάνουμε με ταξικού τύπου αφορμές και με κοινωνικές ανακατατάξεις:   εκεί βρίσκουμε και τις ρήξεις (ως τις επόμενες περιόδους ισορροπίας), βλέπε:   εικονομαχία:   Γεγονός, ότι από το Βυζάντιο και μετά οι κρατικές εξουσιαστικές δομές (ανά τον κόσμο) συνδέονται ευθέως με θρησκείες· και έγιναν οι τελευταίες, με τον καιρό, παράγοντες διαφοροποιήσεως λαών  -  η παγκοσμιοποίηση (εάν κάποτε υπάρξει πολιτικά) ίσως να ευτελίσει τα ηγεμονικά ζεύγη κρατών και θρησκειών, που ως συστήματα εξουσιασμού ακόμα και στις μέρες μας καθορίζουνε τον κόσμο (τα έθνη, της φυλές, τις συνομοταξίες κτλ).
Υπό αυτό το πρίσμα, το ότι η Ορθοδοξία έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο (μαζί με τη γλώσσα και με τις παραδόσεις) στη διατήρηση ενός κάποιου ελληνικού Είναι κατά την τουρκοκρατία είναι γεγονός. Όπως και είναι γεγονός η αποδυνάμωση θρησκευτικών δομών (ή ο κατακερματισμός αυτών) όταν ανοίγονται οι κοινωνίες (επικοινωνιακά και σε ιδέες)  -  τότε λειτουργεί η επιβιωτική  τάση των θρησκειών οι οποίες και προσεγγίζουν τους εθνικισμούς, προσανατολίζονται όλο και πιο πολύ στα δεδομένα των εθνικιστικών εξουσιών κι εντέλει γίνονται όργανα που μεταφέρουν τις γραμμές της (από πάνω τους) εξουσίας στους οπαδούς τους (πιστούς).
Υπακοή, δηλαδή, στον αυτοκράτορα, στην εξουσία... Κι όσο πιο ισχυρή είναι η εξουσία, τόσο πιο ισχυρή γίνεται και η υπακοή στης αντιστοίχου θρησκείας (επέκεινα και των πιστών) και φυσικά η διολίσθηση των δογμάτων στο επίπεδο των επιθυμιών της εξουσίας. Σε περιόδους κρίσεων, βέβαια,  τα πράγματα αλλάζουν και η αστάθεια είν' ένα γεγονός (βλέπε:   Βυζάντιο, ενωτικοί  -  ανθενωτικοί).
Ο στόχος βεβαίως είναι η ψυχολογία του λαού και οι θρησκείες παρεμβαίνουνε σ' αυτή με ευκολία. Η ανάγκη των θρησκειών για προστασία από αντίστοιχες εξουσίες είναι επίσης γεγονός  -  γιαυτό και οι συμβιβασμοί που κάνουν οι θρησκείες είναι εύκολοι. Απ' εκεί  και πέρα τα υπαρξιακά προβλήματα σαφώς και περιμένουν. Και είναι η φιλοσοφία (ο Χριστιανισμός μόλις επικράτησε την αποκήρυξε και την αντικατέστησε με το “δόγμα”) και η ποίηση (ακόμα και η θρησκευτική ποίηση), δύο δομές που πραγματεύονται τα υπαρξιακά θέματα πιο τίμια και πιο καθαρά  -  βεβαίως και οι επιστήμες οι οποίες προωθούμενες  δημιουργούν αποκαλύψεις, το μίσος δε του κάθε φασίστα για την ποίηση και τους ποιητικά σκεπτόμενους ανθρώπους, επ' ουδενί δεν είν' τυχαίο.
ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

Περί φασισμού Ζ

(Περί φασισμού ζ')

Η ταχύτητα της ζωής είναι παράγοντας που πνίγει τις επαναστάσεις. Είναι σαφές πως η ταχύτητα αυτή παράγει αντιφάσεις. Αυτές οι αντιφάσεις ευνοούν την καχυποψία, τις δαιμονοποιήσεις που σε συνδυασμό με την ανάγκη των ανθρώπων για ασφάλεια, τους κάνει να υιοθετούν συντηρητικές αρχές και, βέβαια, ευνοούν την δημιουργία αμυντικών δομών, είτε αυτοκρατορικού, είτε φασιστικού τύπου.

Για να σταθούν ψυχολογικά αυτές οι δομές χρειάζονται στηρίγματα και θέσεις οι οποίες  τις οποίες να επικαλούνται για να δικαιολογούν την ύπαρξή τους, όποτε είν' αυτό απαιτητό - τις προσφέρει αφειδώς ο μυστικισμός (και οι θρησκευτικές παραλλαγές αυτού)  ανά τον κόσμο και τον χρόνο:   Εκτός από τα θρησκευτικά  κείμενα επιστρατεύονται μύθοι και παραδόσεις - πολλές φορές, μάλιστα,  διαστρέφοντας το κάθε τι. Οι  επικλήσεις των βόρειο-ευρωπαϊκών μύθων από τους ΝΑΖΙ, η επίκληση της μυθολογίας Shinto από τους μιλιταριστές Ιάπωνες και βέβαια οι αρχαιο-ελληνικές μορφές οι οποίες παρήλαυναν  στις γραφικές ελληνο-φασιστικές γιορτές της αρετής των Ελλήνων είν' επιβεβαιώσεις.

Ουσιαστικά μ' αυτό τον τρόπο (και με πρόσμιξη ορισμένου τμήματος της επισήμου ιστορίας - φασιστικά φιλτραρισμένου, φυσικά) δημιουργούνται τα ιστορικά υπόβαθρα των φασιστικών ιδεολογιών:   Κι έτσι, μέσα από αυτή την παρα-ιστορία η οποία δημιουργείται, ξεπετιέται η φασιστική φυλή (η όποια φασιστική φυλή: ελληνική, γερμανική - άρια, ιαπωνική - όχι αμερικανική:  καθόλου τυχαίο αυτό, διότι στην Αμερική η λέξη “έθνος” λειτουργεί διαφορετικά μιας και είναι διαφορετικός ο τρόπος της κατασκευής του ο οποίος παρακάμπτει εντέχνως αυτό που ονομάζεται προ-ιστορία*: στο επέκεινα, βέβαια, του εθνικισμού, η λειτουργία της δημιουργίας φασισμού στην Αμερική συγκλίνει μ' ότι γίνεται παντού ανά τον κόσμο) και ο προσδιορισμός της:   Όλως τυχαίως και γνησίως φασιστικώς, τυχαία, κάθε φυλή από αυτές αυτο-θεωρείται μητέρα όλων των λαών  γιαυτό και πρέπει να ηγεμονεύει.

Πληθώρα ηλιθίων συγγραμμάτων που αφορούν ανωτερότητες ή ιστορικότητες φυλών έχουν διακινηθεί και διακινούνται καθημερινά, αποδεικνύοντας ότι το τέρας είναι ζωντανό και διαρκώς γεννάει. Στόχος όλων αυτών είναι η πίστη και η διαμόρφωση αυτής. Και, μιας και μιλάμε για πίστη:   οι άνθρωποι πιο εύκολα πιστεύουν στη θρησκεία, στο έθνος, στην ποδοσφαιρική ομάδα, στην ιδεολογία - η οποία ιδεολογία βρίσκεται σαφώς πιο πίσω στη σειρά· έτσι, συχνότατα, οι εκφραστές της κάνουν εκπτώσεις και συνδέονται (παραχωρώντας Είναι στις δομές αυτές) και με την θρησκεία, και με το έθνος, ακόμα και με ποδοσφαιρικές ομάδες. Τότε οι ιδεολογίες εισέρχονται στο λαϊκισμό, φλερτάρει ή και παντρεύεται τον φασισμό - ή είν' η ίδια η ιδεολογία φασισμός εκ των προτέρων. Φυσικά παρεμβαίνει και η προπαγάνδα, φροντίζοντας να βρίσκεται παντού και να ισχυροποιεί (ολοκληρωτικά) την εξουσία.

Η πίστη, λοιπόν, που όταν λειτουργεί στοχεύοντας την ανάδειξη κάποιου αγαθού (ακόμα και ιδιοτελώς) είν' και η ίδια αγαθό (και μάλιστα από τα σπουδαιότερα)  -  η αρρωστημένη όμως πίστη (δίχως την στήριξη της κριτικής) είν' επικίνδυνο παιχνίδι· δρα δε πάνω στο υποκείμενο με τρόπο που να το υποδουλώνει. Το δε μίσος που αναπτύσσουν  για τους αιρετικούς και που το διαδίδουν στο κοινό τους, τόσο οι δομές των θρησκειών όσο κι αυτές των ιδεολογιών, δεν είν' τυχαίο  -  και φυσικά η διαλεκτική είναι μια διαδικασία η οποία δεν υπάρχει για τους ζηλωτές φανατικούς και τους φασίστες.

Μονάχα ένας ποιητής μπορεί να καταλάβει το πώς λειτουργεί το συγκινησιακό, αυτό που προκαλείται από μυστικιστικές δοξασίες. Δεν είναι εξισωτικό το πρόβλημα  -  στην πραγματικότητα είναι μια κατάσταση ψυχολογικής αναρχίας. Και, φυσικά, το θρησκευτικό συναίσθημα δεν είναι εξ αρχής αρνητικός παράγοντας  -  όμως, το ότι διαμορφώνεται αποτελεί αδυναμία·   και η αδυναμία αυτή αποκαλύπτεται από τις ερωτήσεις:   Από ποιους διαμορφώνεται; Με ποιους τρόπους διαμορφώνεται; Ποιοι είναι οι σκοποί των διαμορφωτών;

Διότι, είν' άλλοι οι σκοποί των ποιητών και αρκετών απ' τους εκάστοτε αγίους και είναι εντελώς αντίθετοι με τους σκοπούς κάθε στρατευμένου ιεροκήρυκα, κάθε ιεροεξεταστή, κάθε πανούργου κομισάριου, κάθε φορέα προπαγάνδας.

*) Σύνδεση με κείμενο σε σχέδιο του πατέρα μου Χρυσοστόμου Βεργίνη που αφορά την δημιουργία του αμερικανικού έθνους.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

Περί φασισμού ΣΤ

(Περί φασισμού ΣΤ)

Η οικογένεια είναι ο πρώτος θεσμός κοινωνικοποιήσως με τον οποίο έρχεται κάθε άνθρωπος σε επαφή μετά την είσοδό του στη ζωή. Εντός της οικογένειας τοποθετείται, καταλαμβάνει κάποια θέση, εντάσσεται ως ρόλος σε ένα σύστημα λειτουργικό - περιορίζεται . Ταχύτατα οι δημιουργοί των ολοκληρωτικών συστημάτων (και φυσικά της προπαγάνδας) ανακάλυψαν την αξία της οικογένειας ως εργαλείο ψυχολογικού ελέγχου λόγω του ότι προσφέρει στα μέλη της μια επιθυμητή από αυτά ασφάλεια αλλά και τα περιορίζει με ένα αρκετά πολύπλοκο σύστημα άγραφων κανόνων.

Οι ρόλοι που υπάρχουν εντός των οικογενειών καταλαμβάνουν θέσεις που ενώ είναι σαφέστατα ξεχωριστές, ενώνονται με μια σχέση διαλεκτική - η προπαγάνδα, εκτός από το να θέτει προδιαγραφές, δεν κάνει άλλο τίποτα από το να αγωνίζεται διαρκώς ενάντια σε αυτή τη διαλεκτική τη σχέση, παρεμβαίνοντας εκ των άνω (ψυχολογικά). Έτσι, (δια των προδιαγραφών) η μικρή, έλλογα δημιουργημένη οικογένεια, εκείνη που μπορεί (όσο είναι δυνατό) να αυτοσυντηρείται και να είναι ανεξάρτητη, υποβαθμίζεται - και με μια προπαγανδιστικού τύπου στρατευμένη ηθική γίνεται η προσπάθεια να θεωρείται ιδανική η άναρχα δομημένη (και μεγάλου μεγέθους) οικογένεια, ένα είδος οικογένειας που είναι μόνιμα εξαρτημένη, η οποία, όμως, προσφέρει, σε περιόδους που χρειάζεται:   εργατικά χέρια, φαντάρους, καταναλωτές και όχι μόνο - ο στίχος του Νάνου Βαλαωρίτη από το ποίημά του “Μεσοβασιλεία”:   “Σιτάρι για το λαό. Γυναίκες για το στρατό. Κι η πολιτεία βλαβερή” περιγράφει ακριβώς μία τέτοια κατάσταση.

“Και ακολούθους μου” λέει τότε ο φασίστας αρχηγός - και με την ίδια λογική και ο δεσπότης:   δεν είναι τυχαίο ότι και οι θρησκείες με τις διδασκαλίες των δογμάτων τους ακολουθούν τις ίδιες  προπαγανδιστικές λογικές (άλλωστε ο όρος προπαγάνδα έχει θρησκειακή προέλευση):   απαγόρευση προγαμιαίων σχέσεων, απαγόρευση αμβλώσεων κτλ - εκφράσεις δομών ψυχολογικού ελέγχου των πιστών· πιστών που τελικά με αγοραίο τρόπο προσφέρονται ως αντίδωρα στην αυτοκρατορία, στην πολιτεία, στο κόμμα ή και μόνο στον αρχηγό.

Βεβαίως, εχθρός όλων αυτών είναι μια άλλη οικογένεια - μια οικογένεια δομημένη λογικά και πάνω στις αξίες της ποιότητας, της μορφώσεως, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, μιας οικογένειας (εκ των πραγμάτων) ευαίσθητης και εύθραυστης, διότι λείπει από μέσα της το αυταρχικό στοιχείο που είναι και το κύριο ζητούμενο του φασισμού.

Η προπολεμική άνθιση του μικροαστισμού ήταν συνυφασμένη με την χαμηλή ποιότητα και ήταν αυτή (η άνθιση) που έφερε τον αυταρχισμό σε πρώτο πλάνο, προωθώντας την αυταρχικού τύπου οικογένεια, την γιγάντια σε μέγεθος φυσικό και υπέρ-ηθικό και σε πυγμή - για να μην ξεχνάμε τους πολεμικούς στρατούς αλλά και τους κομματικούς και τους αρχηγικούς στρατούς των ακολούθων ψηφοφόρων.

Ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος είχε φρενάρει κάπως την κατάσταση αυτή, λόγω κυρίως του καλύτερου βιοτικού επιπέδου των νέων γενεών αλλά και λόγω των τραυμάτων που προκάλεσαν οι μάχες και τα επακόλουθα αυτών - συν τω χρόνω, όμως οι πουριτανικές δομές επιστρέφουν από τα βορειοανατολικά κι εσχάτως απ' τις ΗΠΑ, κυρίως αυταρχικά αλλά και κερδίζοντας δημοψηφίσματα και εκλογές, και σε μεγέθη.

Η προοδευτική οικογένεια, από την άλλη, όταν υπάρχει, πέρα απ' το αξιακό των βάσεών της, στηρίζεται στον συναισθηματικό (ερωτικό) δεσμό των κυρίως μελών της (πατέρας - μητέρα):   εκεί βρίσκεται το σημείο εξισορροπήσεως κι ίσως από εκεί αρχίζει η πρωτογενής αντίσταση στην κακογουστιά  και στην φασιστικοποίηση της κοινωνίας.

Επέκεινα:   οι καταστάσεις βίας. Βίας λόγω της ίδιας της βίας, βίας λόγω μη σεβασμού στις (έλλογες) ανθρώπινες επιλογές, λόγω αυτοματοποιήσων στις αντιδράσεις, λόγω της αποκοπής του πνεύματος από την σάρκα. Κι εντέλει, η λέξη “επιλογή” (στο έλλογο αυτής) για να σταθεί έχει ανάγκη σεβασμού - κι απέναντί της να υπάρχει πάντοτε η λέξη “ιδιοκτησία”. Και μιας κι έχω καταπιαστεί σ' αυτό το κείμενό μου με λέξεις, υπάρχει και η λέξη “σύντροφος”, η οποία είν' η έκφραση πραγματικού δεσμού δύο ή περισσότερων υποκειμένων, και που με τον καιρό έχει διαστραφεί και την έχουν καταντήσει εντελώς φολκλόρ οι (αγοραίου τύπου) σοσιαλίζοντες  και γενικά αριστερίζοντες , αυτοί που οι ίδιοι ξέπεσαν από την καθαρότητα στον πρόστυχο κόσμο της επονομαζόμενης γραφειοκρατίας και του λαϊκισμού.

Κι ο κύκλος έτσι γύρισε ξανά στον πουριτανισμό και οι φασίστες χαίρονται κι αρχίσανε και πάλι να κραυγάζουν.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Ε'

(Περί φασισμού Ε')

Είναι σαφές το φιλτράρισμα των σχέσεων από την ταξικότητα των κοινωνιών, το οποίο φιλτράρισμα περνά και από μονοπάτια τα οποία αλλοιώνουν αρχικές δομές, δημιουργώντας (κατά καιρούς) τα λεγόμενα “νέα τζάκια”. Από την άλλη, το ότι ο εξουσιασμός αφορά “ενεργητικά” τους “από πάνω”, λειτούργησε και λειτουργεί για κάποιους ως αφροδισιακό  και ως μαρτύριο για κάποιους άλλους, τοποθετώντας ακριβώς απέναντι απ' την αγνότητα της δεσποινίδας - κόρης του φεουδάρχη, την προδιαγεγραμμένα “μαγαρισμένη” κόρη του κολίγου (στην οποία ο φεουδάρχης είχε το περίφημο “δικαίωμα της παρθενιάς”). Κι όσο οι “από κάτω” αντιδρούσαν, τόσο σκληραίναν οι “από πάνω” - μέχρι που αρχικός καπιταλισμός, ερχόμενος και δρώντας τότε θετικά, αποκατέστησε κάποιες ισορροπίες, για να τις ανατρέψει πάλι, μετά την αλλαγή σκυτάλης η οποία έγινε στους πάνω τους ορόφους.

Έτσι, από μια τάση προς την ελευθερία, η ανθρωπότητα επέστρεψε ξανά στην ηθική. Κι από το πρόταγμα της ηθικής, στο ρατσισμό, στη δημιουργία υποκριτικών δομών, στην απομόνωση των διαφορετικοτήτων και φυσικά των αδυνάμων.

Οι σαδιστικοί τρόποι αντιμετωπίσεως των πιο αδύναμων παράγουν επιβεβαίωση της κυριαρχίας και ανωτερότητας των φασιστικών υποκειμένων. Τότε το “αίμα”  αποκτά, εκτός όλων των άλλων, και συμβολισμό αλλά και μνήμη - εξ ου το πρόταγμα της θυσίας (πραγματικής ή σκηνοθετημένης) από τους φασίστες. Στην πραγματικότητα το “κοινό αίμα” δεν συμβολίζει τίποτα διαφορετικό από αυτό που συμβολίζει και η έκφραση “δικός μας”, όταν αυτή ακούγεται από διάφορα κομματικά στελέχη:  σ' αυτή την περίπτωση η ελευθερία δεν λογίζεται και οι καταμερισμοί, μελλοντικά, βάφουνε αρκετές πλατείες και και στρατόπεδα συγκέντρωσης με αίμα “διαφορετικό”, με αίμα “άλλων”.

Ουσιαστικά ο φασισμός χρησιμοποιεί την ηθική, εντείνοντάς την, δημιουργώντας με αυτό τον τρόπο στους ακολούθους του (ζηλωτές) φραγμούς, αλλά και φανατίζοντάς τους. Αυτές οι διαδικασίες, συνήθως, παραβλέπονται απ' τους σχολιαστές (ειδικά τους σύγχρονους) - και η αντίπαλη πλευρά  (η φασιστική) το εκμεταλλεύεται και, από την “θέση” της θρησκευτικής αμαρτίας, περνά σε μια “θέση” τιμωρητικής διαπομπεύσεως των διαφορετικών, φροντίζοντας  να τους φορτώνει με το σύνολο των βαρών που κάνουνε να δυστυχούν τις κοινωνίες. Και μη “δικός μας” γίνεται ο Εβραίος, ο ομοφυλόφιλος, ο ανάπηρος, ο ασθενής, κτλ - βλέπουμε, δηλαδή, ότι ο φασίστας έχει ανάγκη από κάποιο ο οποίος βρίσκεται απέναντι και ο οποίος είναι διαφορετικός, μη έχοντας ο ίδιος (ο φασίστας) τη δυνατότητα να αυτο - καθορίζεται, παρουσιάζοντας Είναι το οποίο είναι ελλειμματικό  - όμως το Εγώ του είν' υπερμέγεθες και είν' αυτό που πρωταγωνιστεί σε τέτοιες περιπτώσεις.

Ο σχετισμός sex και ηθικής, κατά το παρελθόν και κατά τις προωθημένες χρήσεις της υπέρ - ηθικής από φασίστες έχει δημιουργήσει κατά καιρούς (λόγω των αντιφάσεων) και τραγικά ευτράπελα, όπως:  οι σοδομισμοί ομοφυλοφίλων από μέλη των εθνικοσοσιαλιστικών γερμανικών ταγμάτων εφόδου - τα οποία μάλιστα καμάρωναν για τις πράξεις τους αυτές, αγνοώντας (τραγικά) πως με αυτές τις πράξεις τους αυτές περνούσαν και εκείνοι το κατώφλι της ομοφυλοφιλίας. Δείγμα αυτό της άλογης  και χαοτικής ταυτότητας τους και την αδυναμία τους να σκεφτούν - πόσο πιο πολύ το να παράξουν σκέψη.

Βεβαίως σήμερα, τα πράγματα είναι κάπως διαφορετικά. Η χειραφέτηση των γυναικών, η κοινωνία της πληροφορίας, η άνοδος του μορφωτικού επιπέδου των λαών (ειδικά στη δύση), άλλαξαν κάπως τις ισορροπίες. Όμως, οι κρίσεις είν' εδώ και ο τζιχαδισμός δεν είναι απλώς ένα επακόλουθο αυτών - συνάμα είναι και απόδειξη της ύπαρξης διαφορών (ταξικών, θρησκευτικών, μορφωτικών και όχι μόνο)· και οι διαφορές δίνουν (όπως είδαμε πιο πάνω) στηρίγματα αναπτύξεως Υπέρ - Εγώ και Ψευτο - Είναι στους επερχόμενους φασίστες.

Μιλάμε, δηλαδή, ξανά για άμυνες των κοινωνιών (των διαμορφωμένους πουριτανικά κοινωνιών) στο άγνωστο που φέρνει το διαφορετικό, το νέο, ο έρωτας, το πάθος  (εντέλει:  η δημιουργία) και, βέβαια, αυτή η αμυντική διαδικασία  δεν είναι άλλο τίποτα παρά ατόφια τραγωδία.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ

ΠΕΡΙ ΦΑΣΙΣΜΟΥ Δ'

Περί φασισμού Δ'

Ο φασισμός λόγω της προστασίας που, υποτίθεται προσφέρει, είναι δομημένος παρτιαρχικά. Έτσι ο λαός ( ή μεγάλες του μερίδες ) ταυτίζονται με τον ηγέτη - πατέρα ( ή εθνάρχη ). Στην καλύτερη των περιπτώσεων έχουμε να κάνουμε με λαϊκιστικού τύπου ακολουθίες. Όταν όμως ο λαϊκισμός μετατρέπεται σε πλήρη φασισμό, τότε έχουμε να κάνουμε με τερατογεννήσεις.

Για λόγους προσηλυτισμού πιστών οι μαζικές δράσεις είναι σε ημερήσια διάταξη. Οι εορτασμοί τύπου:  “η μέρα της γυναίκας”, “η μέρα της μητέρας” κτλ, είναι εθνικοσοσιαλιστικής λογικής, έχουν μαζική μορφή και στην ουσία παγιώνουν τις διαφορετικότητες και τις τοποθετούν στη σκοτεινή μεριά των αδυνάτων. Διότι χωρίς την ύπαρξη αδυνάτων (έστω και ως φαντάσματα), ουδείς φασισμός μπορεί να λειτουργήσει.

Ένα άλλο χαρακτηριστικό του φασισμού είναι η χρησιμοποίηση ιδιοτύπως (και βεβαίως με κρατικό έλεγχο) του εθελοντισμού ( Μεταξάς - ομάδες εργασίας νέων· σημαντικότατη η μαρτυρία του Ζάχου Χατζηφωτίου), με την επίκληση της κοινής ωφέλειας (αντίφαση). Έχουμε να κάνουμε με μια προσπάθεια του υπέρ - υποκειμένου, να βγάλει από τα εξαρτημένα από αυτό υποκείμενα  τη λογική της ιδιοτέλειας (της δημιουργικής ιδιοτέλειας η οποία ίσως αποτελεί  και μοχλό εξέλιξης)  και να τοποθετήσει μέσα τους μια λογική σύμφωνα με την οποία προσφέρουν, συμμετέχοντας, σε ένα εντελώς αόριστο κοινό καλό · και το υπέρ - υποκείμενο να βρίσκεται πάντα από πάνω και να ελέγχει πατρικά (βλέπε:  “ γιατί χαίρεται ο κόσμος και χαμογελά πατέρα;”).

Στην πραγματικότητα βέβαια, έχουμε να κάνουμε με αλλοτρίωση των υποκειμένων και με γραναζοποίηση αυτών ( και μάλιστα με ελάχιστο κόστος ). Επέκεινα βρίσκονται οι εργασιακές λογικές τύπου Σταχάνωφ, η υπέρ - πίστη των υποκειμένων στην πατροναρισμένη κρατικά ( ή και κομματικά) κοινωνική προσφορά (η κοινωνική προσφορά  είν' κάτι εντελώς διαφορετικό, είναι επιλογή προσωπική κάθε υποκειμένου, γίνεται σιωπηλά,  δε καθοδηγείται, δεν στρατιωτικοποιείται, δεν φορά στολή, ούτε και δέχεται παράσημα)  και οι ψευδαισθήσεις μιας ανόδου. Εντέλει, όμως, αυτά που βρίσκουνε κάθε φορά τα υποκείμενα είναι:  απογοήτευση (γιατί οι στόχοι σταθεροί αποκαλύπτεται ότι δεν υπάρχουν - αλλά διαμορφώνονται από την υπέρ - εξουσία)  και η τραγωδία.

Η επανάσταση υψηλής τεχνολογίας αποδυνάμωσε το  προλεταριάτο (βάζοντας τρικλοποδιά στον στείρο μαρξισμό), επαναφέροντας τον αστισμό ( νεο - αστισμό ) στο πρώτο πλάνο - και φυσικά, γιγάντωσε, εντός των κρίσεων των ημερών μας, τον νεο - μικρο - αστισμό. Οι νεο - μικρο - αστοί δε, είν' πιο εγωιστές διότι πρόκειται κυρίως για επιστήμονες (μικρο - επιστήμονες) - πτυχιούχους που πιστεύουν ότι είναι κάτι (σαφώς σχεδόν πάντα μεγαλύτερο από αυτό που είναι), και όχι έμποροι  ή μεταπράτες όπως κατά το παρελθόν. Φυσικά, η φασιστοποίηση αυτών ( κατά περίπτωση ) συνεχίζει να υφίσταται - εξ ου και το σημερινό τμήμα του φασισμού  που (λαϊκά) τα μέλη τους λέγονται: φασίστες με γραβάτες. Η δε άνοδος του μορφωτικού επιπέδου των σημερινών φασιστών, ευνοεί πολύ την ανάπτυξη ολοκληρωτικού τύπου φασισμών και όχι φασισμών του “βλαχο – δεκανέα”.

Και πάλι έχουμε να κάνουμε με υποτιθέμενες ανωτερότητες και την ανάγκη κάποιων να αυτο - επιβεβαιώνονται ως ανώτεροι εις το διηνεκές:  για αυτούς η μοίρα είναι η κατάκτηση μεγάλων κορυφών και για τους άλλους είναι η ανυπαρξία (έτσι νομίζουν)... Έτσι λόγω των αντιφάσεων αυτών των επιθυμιών, η τραγωδία βρίσκεται εδώ και περιμένει. Και, αν το ψάξτε αρκετά, πίσω από κάθε τραγωδία, όλο και κάποιος φασίστας θα βρεθεί.

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΒΕΡΓΗΣ